Beyza Zeynep KURT
Geçen yıl ilk kez, bir kara deliğin gölgesinin doğrudan görüntüsü elde edildi. Şimdi ise çok daha farklı bir görünüme sahip.
55 milyon ışık yılı uzaklıkta ve M87 adlı dev bir eliptik galaksinin merkezindeki süper kütleli kara delik. Geçen yıl ki tarihi buluş, gözlem teknolojilerinin sınırlarını zorlayan sıkı bir çalışmanın başarısıydı. Yıllarca süren çaba ve planlamanın sonucunda, birleştirilmesi sadece bir hafta süren 2017’de ki gözlemlerden son görüntüler oluşturuldu.
Daha önceki görüntülere dönüp baktığımızda, bilim insanları M87’nin etrafındaki halkanın parıldıyormuş gibi görünmesini sağlayan bir yalpalamaya sahip olduğuna dair kanıt buldular. Gökbilimciler, kara deliğin etrafındaki halkanın zamanla nasıl değiştiğini belirlemeye çalışırken, parlaklığının nasıl dalgalandığına dair bir simülasyonu doğrulamak için yeterli veri olduğunu buldular.
Ekip, 2017 verilerinin analizi için kullanılan çerçeveye dayalı bir istatistiksel modelleme yaklaşımı kullandı. Bu veriler aynı zamanda modellerinin başlangıç noktasını oluşturuyordu ve prototip dizilerinden elde edilen veriler onu sınırlamak için kullanıldı. Genel göreliliğin öngördüğü gibi, kara delik gölgesinin – parlayan altın yüzüğün ortasındaki daire – zaman periyodu boyunca kalıcı olduğunu ve yıllar boyunca aynı çapı koruduğunu buldular. Araştırmacılar, bunun M87 için normal olmasının bir başka kanıtı olduğunu söylediler. Bu sonuç beklenirken, ancak başka bir sonuç hiç beklenmedikti.
M87’nin görüntüsüne baktığınızda, halkanın bir kısmının çok daha parlak olduğunu fark edebilirsiniz. Bu halka, kara deliğin etrafında dönen ve onu besleyen toz ve gazdan oluşur. Etrafında ki düzensiz parlaklık ise Doppler Etkisi adı verilen genel görelilik tarafından tahmin edilen başka bir etkidir. Halkanın görünen kısmı bize doğru döndükçe daha parlak görünür; uzağa dönen kısım daha soluk görünür.
Araştırma ekibi, yeniden yapılandırdığında parlak bölgenin yerinde sabit olmadığını keşfetti – etrafında hareket ediyor, parıldıyor ve sallanıyor gibi görünüyordu. Gök bilimciler bu hareketliliği akıştaki türbülansa bağladılar. Ayrıca bu durum süper kütleli bir kara deliğin etrafındaki bölgeler ve malzemeler üzerindeki etkisi hakkında çok şey anlatıyordu.
Sonuç olarak akışta türbülansa neden olan çok sayıda sebep olabilirdi. Kara deliğin dönüş hızı bunlardan biri. Biriken yuvarlağın manyetik alan yapısı göz önünde bulundurulması gereken başka bir etkidir.
Önceki veriler nispeten zayıf olduğu için, henüz herhangi bir sonuç çıkarmak gerçekten mümkün değil. Ancak Event Horizon Telescope‘un henüz işi bitmiş de değil. Event Horizon Telescope dünyayı kapsayan bir radyo teleskop ağından oluşur ve işleyişine yeni kabiliyetler ekleyen her yeni tesis, teleskopun gücünü arttırır. 2018’de gözlemler için başka bir teleskop eklendi – bu veriler şu anda analiz ediliyor. Önümüzdeki yıl araştırmaya katılan iki teleskopla daha fazla gözlem yapılacak.
Neler keşfedeceklerini görmek için heyecanla bekliyoruz.
Kaynak:https://www.sciencealert.com/the-ring-around-supermassive-black-hole-m87-appears-to-be-glittering
https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-4357/abac0d
https://eventhorizontelescope.org/blog/wobbling-shadow-m87-black-hole
Çeviren: Beyza Zeynep Kurt
Muhyettin Şentürk
Merve Nur Yaşar