Anadolu’nun Zenginliği-Bitkilerimiz: Kızılçam | Bilimya

Anadolu toprakları ağaç popülasyonları ile zengin bir bölgedir. Bu zenginlik yalnız bitki değil; aynı zamanda hayvan, mantar ve mikroorganizma zenginliğidir. Dolayısıyla biyolojik çeşitlilik açısından orman ve ağaç varlığımız büyük önem arz etmektedir.

Ağaç türlerimizden en önemlilerinden biri Anadolulu kızılçamdır. Bu ağaç uluslararası literatürde ‘Türk Çamı (Turkish Pine)’ ve ülkemizde ‘Kızılçam’ olarak geçmektedir. Bilimsel ismi Pinus brutia’dır.

Ülkemizde 5 çam türü yetişmektedir, kızılçam bunlardan biridir. Diğer türleri; ‘Karaçam’ (Pinus nigra), ‘Fıstık Çamı’ (Pinus pinea), ‘Sarıçam’ (Pinus sylvestris) ve ‘Halep Çamı’ (Pinus halepensis).

Kızılçam ülkemizde en geniş popülasyona sahip çam türüdür. Ülkemizdeki orman varlığı topraklarımızın yüzde 28’ini kapsamaktadır. Bu ormanların dörtte birini kızılçam popülasyonları oluşturmaktadır.

Kızılçamın dünyadaki yayılışı Akdeniz ülkeleridir. Kızılçamın dünyadaki en geniş popülasyonu Anadolu’dadır. Bu nedenle ormanlarımızın en baskın türlerindendir. Özellikle makinin en önemli elemanlarındandır (maki karakteristiklerindendir).

Kızılçam Akdeniz’de 0 ile 1500 metre, Ege’de 0 ile 1000 metre, Karadeniz’de 0 ile 600 metre, Marmara’da ise 0 ile 900 metre arasında yayılış göstermektedir.

Kızılçam, ismini gövdesindeki kabuklarının kırmızımsı-kahverengi desenli olmasından almaktadır. Latince tür ismini (brutia) İtalya’nın Calabria şehrinin eski ismi olan ‘Brutium’dan almaktadır.

15-25 metre kadar boylanabilen, düzensiz gövdeli ve taçlı bir ağaçtır kızılçam. Yaprakları 18 cm kadar büyümekte ve açık yeşil renklidir. Her kında bir çift iğne yaprak bulunur. Kozalakları yatay duruşlu ve 6-11 cm uzunluğunda olabilir. Nisan-Mayıs aylarında çiçek açmaktadır.

Kızılçam açık tohumlu bir bitkidir ve çiçekleri kozalaklarıdır. Kızılçamın orman endüstrisinde ekonomik olarak (kereste sektöründe kullanılır) ve ayrıca tıbbi olarak da (reçineleri halk tıbbında) önemi bulunmaktadır. Reçineleri antiseptik ve diüretiktir. Kızılçamın reçinesinden elde edilen ‘terebentin’ solunum sistemi için çok faydalı olup öksürük, soğuk algınlığı, grip gibi solunum yolu şikayetlerinin tedavisinde kullanılmaktadır. Tohumları çiğ ya da pişirilerek tüketilir.

Kızılçam, çoğu çam türü gibi yangın sonrası rejenerasyon özelliği olan ağaç türlerindendir. Özellikle doğal yangınlardan sonra tekrar hayat bulabilirler.

Kızılçamın gen merkezlerinden birinin Anadolu olması onu bizim için önemli kılmaktadır. Görüldüğü üzere sadece kızılçam bile Anadolu’nun zenginliğini gözler önüne serebilir.

Kaynaklar:

Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.

Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi. Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.

Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M. T. (Editörler) 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.