En Küçük Çiçekli Bitki: Wolffia | Bilimya

Bitkiler alemi, büyük çeşitliliğiyle dikkat çeken bir canlı grubudur. Boyut bakımından okaliptüs ve sekoya gibi devasa örneklerinin yanı sıra, yalnızca 1 mm uzunluğundaki Wolffia gibi mikroskobik bitkilerin bulunması, bu alemin ne denli ilginç olduğunu gözler önüne sermektedir.

Wolffia bitkisi, önceleri sumercimeğigiller (Lemnaceae) ailesinde sınıflandırılmışken, günümüzde yılanyastığıgiller (Araceae) ailesi altında değerlendirilmektedir. Bir sucul bitki olan Wolffia, yaklaşık 1 mm boyundadır (W. columbiana gibi), kökleri yoktur (sucul yaşam tarzı nedeniyle köklere ihtiyaç duymaz) ve sadece birkaç bin hücreden oluşmasına rağmen 15 binden fazla gene sahiptir. Bu cinse ait tüm türler oldukça küçük boyutlardadır. Ağırlıkları da son derece hafiftir: iki adet sofra tuzu tanesi kadar. Ayrıca bu bitkinin ‘utrikül’ adı verilen meyvesi, dünyanın bilinen en küçük meyvesidir.

Wolffia aynı zamanda dünyanın en hızlı büyüyen bitkisidir. Bu özelliği sayesinde genetik araştırmalarda model organizma olarak da kullanılmaktadır. Bitkiler üzerine yapılan çalışmalar için laboratuvar faresi ünvanına sahip (deneysel model bitki) olan Arabidopsis (Fenotu) bitkisi kullanılmadan önce laboratuvar faresi olarak Wolffia türlerinin kullanıldığı bilinmektedir.

Kolay yetişmesi nedeniyle akvaryumlarda da sıklıkla kullanılan bu bitki, yüksek protein içeriğine sahiptir. Bu yönüyle özellikle Asya’nın bazı bölgelerinde besin olarak tüketilmektedir. Bazı araştırmalar Wolffia’nın B12 vitamini açısından gıda kaynağı olarak kullanılabileceğini göstermektedir.

Literatürde, Wolffia türlerinin yukarıda sayılan özelliklerinden ötürü, uzay tarımı için potansiyel bir bitki adayı olarak değerlendirildiği görülmektedir.

Doğal yayılışı ülkemizde bulunmayan ve Amerika kökenli olan Wolffia, adını 18. yüzyılın sonlarında yaşamış Alman botanikçi ve hekim Johann Friedrich Wolff’ten almıştır. Türkiye’de doğal olarak bulunmadığı için bu cinse ait yerel (Türkçe) bir isim yoktur. Ancak yurt dışında, özellikle İngilizce konuşulan ülkelerde “watermeal” yani “su unu” olarak bilinmektedir.

Kaynaklar:

Armstrong, W. P. 1982. Duckweeds, Calıfornia’s Smallest Wildflowers. Fremontia, 10(3), pp. 16-22.

Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M. T. (Editörler) 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.

Lam, E., Michael, T. P. 2022. Wolffia, A Minimalist Plant and Synthetic Biology Chassis, Trends in Plant Science, 27(5), pp. 430–439.

Romano, L. E., Aronne, G. 2021. The World Smallest Plants (Wolffia sp.) as Potential Species for Bioregenerative Life Support Systems in Space. Plants, 10(9), 1896.

Saranya, S., Lincy, L. L., Thamanna, L., Dhayanithi, S., Chellapandi, P. 2025. Wolffia: A Sustainable Aquatic Crop for Future Food Systems and Space Agriculture. Trends in Food Science & Technology, 105069.

Sela, I., Meir A. Y., Brandis, A., Krajmalnik-Brown, R., Zeibich, L., Chang, D., Dirks, B., Tsaban, G., Kaplan, A., Rinott, E., Zelicha, H., Arinos, S., Ceglarek, U., Isermann, B., Lapidot, M., Green, R., Shai, I. 2020. Wolffia globosa-Mankai Plant-Based Protein Contains Bioactive Vitamin B12 and Is Well Absorbed in Humans. Nutrients, 12(10):3067.

Yıldız, B., Altoklu, E. 2010. Bitki Sistematiği- İlkin Karasal Bitkilerden Bir Çeneklilere. Palme Yayıncılık, Ankara.