Bilim Işıkları – 1: Prof. Dr. Yusuf Gemici | Bilimya

Bilimin var olması ve gelişmesi bilim insanlarının hayatlarını bilime adamaları ile mümkün olmuştur ve olmaya da devam etmektedir. Bilim tarihi bilime hayatını adaması ile bilimin hatırı sayılır ölçüde gelişmesine katkısı olan bilim insanlarının tecrübeleri ile doludur.

Türkiye’de bitki biliminin özellikle de çiçekli (tohumlu) bitki biliminin ve bitki sistematiğinin gelişmesine önemli katkıları ile bilinen Prof. Dr. Yusuf Gemici (1957-2015) onlarca öğrenci yetiştirmiş ve ülkemize birçok değerli botanikçi kazandırmıştır. Bunlar arasında öğrencileri olan Ademi Fahri Pirhan (Dr.Öğr.Üyesi, Ege Üniv.), Levent Şık (Prof.Dr., Manisa Celal Bayar Üniv.), Cenk Durmuşkahya (Prof.Dr., İzmir Kâtip Çelebi Üniv.) ve Hasan Yıldırım (Doç.Dr., Ege Üniv.) gibi ülkemiz botanik bilimine yön veren bazı değerli hocalarımız sayılabilir.

Yusuf Gemici; bitki biliminin ve bitki sistematiği bilim dalının son çeyrek asırda ülkemizde ilerlemesine doğrudan ve dolaylı etkileri olan sayılı bilim insanlarındandır. Akademik başarıları ülkeye ve bilime mal olan diğer büyük bilim insanları gibi saymak hayli zaman alacaktır. Fakat biz burada bilimsel başarılarının kısa özetini vermekle yetinebileceğiz; nitekim bu özet dahi hocamızı örnek almak için yeterli sebep olarak sayılabilir.

1957 Trabzon doğumlu Yusuf Gemici’nin Biyoloji’ye olan bilimsel merakı Ege Üniversitesi’nde lisans (Biyoloji) eğitimi 1979 yılında mezun olduğunda başlamış, aynı üniversitede akademik hayata ilk adımını atıp 1981’de yüksek lisans, 1986’da doktora mezuniyetlerini almıştır. Akademik başarısı kendisini bu tarihten 3 yıl sonra (1989’da) doçentlik unvanı hak kazanmasına vesile olmuştur. Aynı üniversitede (Ege Üniv.) 1996 yılında Profesör olarak atanmıştır. 1992 ve 2012 yılları arasında 26 öğrencinin bilimsel danışmanlığını yapmış ve bu öğrencilerden bir kısmı yukarıda saydığımız hâlen görevde olan bazı değerli bilim insanlarıdır.

Yusuf Gemici dünya için yeni 22 adet bitkinin bilim dünyasına tanıtılmasını sağlamıştır. Türkiye için ise 3 adet yeni bitkinin kaydını yapan yazarlar arasında olmuştur. Yüksek lisans ve doktora öğrenciliğini Yusuf Gemici danışmanlığında yapan ve özellikle son yıllarda ülkemiz bitki zenginliğini dünyaya gururla sunan hocalarımızdan Hasan Yıldırım (Doç.Dr., Ege Üniv.) da hocası Yusuf Gemici’nin izinden giderek şu ana dek (IPNI son kayıtlarına göre) dünya için 50 yeni bitki türünün dünyaya tanıtılmasına aracı olmuştur. Öyle ki; çok yakın bir zamanda Hasan Yıldırım hocamız tarafından yazılan bir makale ile ülkemizde sayılı örneği bilinen Türk bilim insanlarının isimlerinin bir canlıya cins adı olarak verildiği örneklerinden birinin Yusuf Gemici hocaya da atfedildiğini öğrenmiş bulunmaktayız: Gemicia cinsi (Asparagaceae – Kuşkonmazgiller, [Şekil 1]).

Şekil 1. Gemicia vardariana türü (Taçlısümbül) doğal ortamında (Yıldırım, 2021’den alınmıştır).

Yusuf Gemici ülkemiz için alanında akademik hayatı dolu dolu geçen sayılı bilim insanlarındandır. Yazmış olduğu ve iştirak ettiği ulusal ve uluslararası makaleler, bildiriler, derlemeler ve diğer yayınların toplam sayısı (resmi kayıtlara göre) 257 adettir. Bunların yanı sıra 9 adet şirket ve kuruma bilimsel danışmanlıklar yapmış ve 129 adet araştırma projesi yönetmiş yahut bu projelerde kilit rol üstlenmiştir. Üstelik 27 adet kitapta da yazar olarak bulunmuştur. Bu kitaplar arasında 4 yazar ile birlikte yazdığı (bu yazarlar arasında Yusuf Gemici’nin hem yüksek lisans hem de doktora danışmanlığını yapmış ülkemizin değerli bilim insanlarından Prof. Dr. Özcan Seçmen de vardır) biyoloji eğitiminde halen baş ucu kaynaklardan sayılan ‘Tohumlu Bitkiler Sistematiği’ kitabı en bilinen eserlerdendir.

Hayatı doğada ve bilimsel çalışmalar içinde geçen Yusuf Gemici’nin kişisel ilgi alanlarından bilim dışında sanat dalında şiire de ilgili olduğu görülmektedir. Öğrencileri kendisini sevecen, babacan bir hoca olarak tanımışlardır. Ayrıca bir baba ve bir eş olan Yusuf Gemici’nin eşi de bitki fizyoloğudur; Meliha Gemici (Prof. Dr., Ege Üniv.). Yusuf Gemici 1983’te Denizli’de bulduğu bilim dünyası için yeni olan bir bitkiye isim olarak eşinin ismini vermiştir: Polygonum melihae (Polygonaceae-Madımakgiller [Şekil 2]).

Şekil 2. Polygonum melihae türü doğal ortamında (Gemici & Tan, 2013’ten alınmıştır).

Bir öğretmen, bir akademisyen, bir doğasever, bir baba ve bir eş olan Yusuf Gemici maalesef genç sayılabilecek bir yaşta 23 Kasım 2015’te vefat etmiş ve 24 Kasım 2015 tarihinde, manidar bir günde (öğretmenler gününde) son yolculuğuna uğurlanmıştır.

Bizlere düşen Yusuf Gemici hoca gibi çalışkan bilim insanlarını çalışma hayatımız ve normal hayatımızda rol model alıp bilime, öğrenmeye ve öğretmeye açık ve gönüllü olmaktır.

Kaynaklar:

Anonim, Facebook, 2014. Yusuf Gemici’nin aktif olmayan Facebook hesabı. Erişim: facebook/yusufgemici, Erişim tarihi: 13-14.05.2021.

Ege Üniversitesi, 2011. Erişim: http://akademik.ege.edu.tr/?q=tr/bilgiler&id=1043. Erişim tarihi: 12-13.05.2021.

Gemici, Y., & Tan, K. 2013. Polygonum melihae sp. nov. (Polygonaceae) from inner west Anatolia, Turkey. Nordic Journal of Botany, 32(5), pp. 540–542.

International Plant Names Index (IPNI). 2021. Erişim: https://www.ipni.org, Erişim Tarihi: 11.05.2021.

Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekât, L., Leblebici, E. 2008. Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No; 116, Değiştirilmiş 8. Baskı, İzmir.

Yıldırım, H. 2021. Gemicia Yıldırım, Kuşkonmazgiller (Asparagaceae)’den, Kuzeydoğu Anadolu/Türkiye’den Monotipik Yeni Bir Cins. Bağbahçe Bilim Dergisi, 8(1), pp. 38-50.