Bitkiler Sağlak Mı Solak Mı? | Bilimya

Bitkilerin elleri sayılan yaprakları, filizleri ve sülükleri (tendrilleri) sağa yönelimli midir yoksa sola yönelimli midir? Acaba bitkiler her zaman sağa doğru mu kıvrılıp büyürler yoksa sola doğru mu? Bu gibi soruların cevapları yüzyıllardır merak edilip bilim insanlarınca araştırılmıştır.

Günlük hayatımızın tam merkezinde yer alan bitkilerin bu yönünü merak edersek söz gelimi üzüm veya fasulye sülükleri uzayıp büyüdüklerinde sola doğru mu yoksa sağa doğru uzar ve kıvrılırlar? Charles Robert Darwin sarılıcı bitkilerin sağlak olduğunu gözlemlemiştir. Peki neden sola doğru değil de sağa doğru? Aslında bugün bile bu sorunun cevabını tam olarak bilemiyoruz. Fakat çoğunlukla doğanın sağlak olduğunu biliyoruz.

İnsanların çoğu sağlak, sümüklü böceklerin kabuklarının yüzde 90’ı sağlak helezon yapıda olduğu bilinmektedir. Doğanın temel moleküller seviyesinde sağlak olma gerçeği olasıdır. Örneğin; DNA molekülü teorik olarak solak olabilmesi mümkün iken sağlaktır.

Moleküler düzeyde sağlaklık gün geçtikçe araştırılmış ve yeni bilimsel verilere erişilmiştir. Günümüze dek organizma düzeyinde yapılan bilimsel çalışmalara bakıldığında bitkilerin çoğunun gerçekten de sağlak olduğu görülmektedir. Örneğin; farklı domates ve biber çeşitlerinin üzerine yapılan yetiştirme denemeli araştırmalarda çoğu domates ve biberin sağlak olduğu sonucuna varılmıştır.

Bazı çalışmalara göre sağlaklık ve solaklığın bitkilerin mensup olduğu aileye göre değiştiği ve hatta aynı aile içinde bitkilerin yarısının sağlak, diğer yarısının ise solak olduğu belirlenmiştir. Yapılan bilimsel çalışmalar daha da ilginç olanı keşfetmiştir; bazı aynı bitki türlerinde bazı çiçeklerin sağlak bazısının solak olduğu bulunmuştur.

Tırmanıcı-sarılıcı bitkiler üzerine yapılan başka bir çalışmada, çalışılan 1485 örneğin yüzde 92’sinin sağlak sarmal ürettiği keşfedilmiştir.

Netice itibariyle bitkilerin de insanlar ve hayvanlarda olduğu gibi çoğunlukla sağlak olduğu anlaşılmaktadır.

Kaynaklar:

Bible, B. B. 1976. Non-equivalance of Left-handed and Right-handed Phyllotaxy in Tomato and Pepper1. HortScience, 11(6), pp. 601-602.

Edwards, W., Moles, A. T., Franks, P. 2007. The Global Trend in Plant Twining Direction. Global Ecology and Biogeography, 16(6), pp. 795–800.

Tennakone, K., Peiris, M.G.C., Dayatilaka, K.D. 1979. Right-left Symmetry of Flowers. J. Biol. Phys. 7, pp. 17–25.

Thompson, K. 2018. Darwin’s Most Wonderful Plants: Darwin’s Botany Today (Darwin’in En Güzel Bitkileri: Günümüzde Darwin Botaniği). Ginko Bilim. Birinci Basım, Kasım/2019, İstanbul. (Çeviren: Mehmet Bona).