Van Gogh’un Kulağını Kesmesinde Etkili Olan Pelin Otu | Bilimya

Hiç hüzün, keder ve ayrılık duygularını temsil eden pelin otunu duydunuz mu? Duymadıysanız antik dönemde yaşamış olan Yunanlılar size biraz kırılabilir çünkü onlar pelin otunu tanrıçaları kırların hanımı olan Artemis’e atfetmişlerdir. Sadece atfetmekle kalmamışlar mide rahatsızlıklarında ve parazitlerle baş etmede de bu ottan faydalanmışlardır. Keskin kokusu sayesinde de böcekleri uzaklaştırmışlardır. Başta söylediğim duyguları temsil etmesinin sebebi de tadının kırmızı süs biberi gibi acı olmasından. Yani bu özellikleri onu kötü bir bitki yapmaz tabi ki de. Şimdi gelelim bu pelin otunun tıpta nasıl yer edindiğine. Yapılan çalışmalarda, acı tadı sayesinde sindirim enzimlerinde ve safra salgısının artmasında, iştah açması ve hazımsızlığı giderici etkisi olduğu ortaya çıkmıştır. Böylelikle şişkinlik, mide ağrısı ve gaz gibi şikayetlerde kullanılabileceği öngörülmektedir.

Pelin otu (Artemisia absinthium), gümüş grisi rengi ve ipeksi tüylü yapısıyla dikkat çeken, ortalama 60 ila 120 cm boyunda çok yıllık bir bitkidir. Gövde dik ve dallı olup, alt kısımlara doğru daha odunsudur. Bitkinin en karakteristik özelliği, derinlemesine parçalı ve loplara ayrılmış, dantel benzeri bir görünüme sahip olan yapraklarıdır. Bu yaprakların hem üst hem de alt yüzeyi, pelin otuna özgü gümüşi rengi veren ince, ipeksi tüylerle kaplıdır. Bitki, yaz aylarında dallarının üzerinde salkım şeklinde küçük, sarı renkli çiçek topçukları açar. Ezildiğinde veya ovuşturulduğunda yayılan güçlü ve keskin, hafif acımsı kokusuyla kolayca tanınır. Pelin otu genellikle kurak ve güneşli bölgelerde, yol kenarlarında ve bozkırlarda yetişmektedir.

Pelin otunun içeriğinde ise tüyon adlı bir bileşik bulunmaktadır. Bu bileşik merkezi sinir sistemi üzerindeki etkileriyle bilinmektedir. Bu etki masum olmamakla birlikte fazla doz alındığında nörotoksik olabilmektedir. Beyinde bulunan GABA (gama-aminobütirik asit) reseptörlerine bağlanarak bu nörotoksik etkiyi gerçekleştirmektedir. Normalde GABA, sinir hücrelerinin aktivitesini baskılayan bir nörotransmiterdir. Tuyon ise bu reseptörleri bloke ederek sinir hücrelerinin aşırı uyarılmasına neden olmaktadır. Bu olaylar beynimizde gerçekleşirken vücudumuzda da kasılmalar ve titremeler, halüsinasyonlar, akıl karışıklığı, bulantı ve kusma gibi yan etkiler görülmektedir.

19. yüzyılda pelin otundan tuyon elde edilerek ‘Absent’ ismi verilen bir içki üretilmiştir. Popüler olan bu içkide tuyonun dozu oldukça yüksek olduğundan ağır yan etkiler doğurmuştur. Bu yüzden birçok ülkede yasaklanmıştır. Absent’in bir başka yayılan ismi de Van Gogh’un kulaklarını kesmesine sebep olan içki olarak bilinmektedir. Türkiye’de de “Yeşil Peri” ismiyle anılmaktadır.

Günümüzde yapılan çalışmalara göz attığımızda ise şu sonuçlara ulaşabiliyoruz. Daradka ve arkadaşlarının yapmış olduğu bir deneyde, pelin otunun şeker hastalığı olan sıçanlarda kolesterol enzimlerinin aktivitelerini durdurduğu ve kolesterol seviyesini iyi bir şekilde düşürmede etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır. Dahası, Khori ve arkadaşlarının araştırmasında, ürettikleri bir özüt, supraventriküler taşikardi adı verilen hızlı kalp çarpıntısını tedavi etmede kalp ritmini normale döndüren bir etki göstermiştir. Shafi ve arkadaşlarının yaptığı araştırmaya bakacak olursak, pelin otunun metanolik özütü hem östrojene duyarlı (MCF-7) hem de insan meme kanseri hücrelerinin (MDA-MB-231) çoğalmasını yarı yarıya azalttığını görmekteyiz. Bu bulgu umut verici olmakla birlikte, pelin otunun kanser tedavisinde kullanılıp kullanılamayacağını belirlemek için daha kapsamlı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Nalbantsoy ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada ise pelin otunun metanol özütünün, sıçanlardaki iltihabı azalttığı gözlemlenmiştir. Yine metanol özütünün, yılan zehrinin neden olduğu inflamasyonu (iltihap) da iyileştirdiği ortaya çıkmıştır. Elbette bu, yılan sokmasıyla karşılaştığınızda pelin otu aramaya başlamanız gerektiği anlamına gelmez, bu durumda en yakın sağlık kuruluşuna gitmek en doğru karar olacaktır.

Özellikle altını çizmek isterim ki, pelin otunun içerdiği tuyon bileşiği yüksek dozda ve uzun süreli kullanımda toksik etkilere yol açabilmektedir. Bu durumda, sinir sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir ve nöbetlere bile neden olabilir. Bu nedenle, pelin otunu herhangi bir tedavi amacıyla kullanmadan önce mutlaka bir uzmana danışmak ve güvenli kullanım dozu hakkında bilgi almak çok önemlidir.

Kaynaklar

• Batiha, G. E.-S., Olatunde, A., El-Mleeh, A., Hetta, H. F., Al-Rejaie, S., Alghamdi, S., Zahoor, M., Magdy Beshbishy, A., Murata, T., Zaragoza-Bastida, A., & Rivero-Perez, N. (2020). Bioactive Compounds, Pharmacological Actions, and Pharmacokinetics of Wormwood (Artemisia absinthium). Antibiotics, 9(6), 353.
• Shafi, G.; Hasan, T.N.; Syed, N.A.; Al-Hazzani, A.A.; Alshatwi, A.A.; Jyothi, A.; Munshi, A. Artemisia absinthium (AA): A novel potential complementary and alternative medicine for breast cancer. Mol. Biol. Rep. 2012, 39, 7373–7379.
• Daradka, H.M.; Abas, M.M.; Mohammad, M.A.; Jaffar, M.M. Antidiabetic effect of Artemisia absinthium extracts on alloxan-induced diabetic rats. Comp. Clin. Pathol. 2014, 23, 1733–1742.
• Khori, V.; Nayebpour, M. Effect of Artemisia absinthium on electrophysiological properties of isolated heart of rats. Physiol. Pharmacol. 2007, 10, 303–311.
• Nalbantsoy, A.; Erel, Ş.B.; Köksal, Ç.; Göçmen, B.; Yıldız, M.Z.; Yavaşoğlu, N.Ü.K. Viper venom induced inflammation with Montivipera xanthina (Gray, 1849) and the anti-snake venom activities of Artemisia absinthium in rat. Toxicon 2013, 65, 34–40.
• Alshibly, N.M. Effect of Artemisia absinthium on genotoxicity on mice bone marrow cells. World Appl. Sci. J. 2014, 30, 770–777.